
آزمایش خون ESR می تواند التهاب در بدن را شناسایی کرده و به تشخیص وضعیت پزشکی شما کمک کند. در این مقاله در خصوص اینکه این آزمایش چگونه انجام می شود و نتایج آن چه معنایی دارند بیشتر می آموزید.
آزمایش خونِ سرعت رسوب گلبول های قرمز (ESR)، میزان سرعت ته نشینی اریتروسیت ها (نوعی گلبول قرمز) در کف لوله آزمایش را اندازه گیری می کند. این آزمایش همچنین با نام، آزمایش نرخ رسوب یا Sed Rateنیز شناخته می شود.
گلبول های قرمز خون، معمولاً به طور آهسته ته نشین می شوند، اما وجود التهاب باعث می شود که سریع تر ته نشین شوند. بنابراین، سطح بالای ESR می تواند نشانه ای از وجود التهاب در بدن باشد.
پزشک مراقبت های اولیه یا روماتولوژیست، اگر شک داشته باشد که شما به بیماری ای مبتلا هستید که باعث التهاب می شود، ممکن است این آزمایش خون را تجویز کند.
مطلب پیشنهادی: آزمایش خون RBC
آزمایش خون ESR (سرعت رسوب گلبول قرمز) چیست؟
آزمایش خون ESR که به آن آزمایش نرخ رسوب (Sedimentation Rate) نیز گفته می شود، سرعت ته نشینی گلبول های قرمز خون (اریترسیت ها) را در کف یک لوله آزمایش، طی مدت یک ساعت اندازه گیری می کند. هر چه این سلول ها سریع تر ته نشین شوند، احتمال وجود التهاب در بدن بیشتر است.
با این حال، نتیجه ی ESR به تنهایی قادر به مشخص کردن علت دقیق التهاب نیست، اما می تواند به پزشک کمک کند تا تصمیم بگیرد چه آزمایش های تکمیلی دیگری لازم است. به همین دلیل، آزمایش ESR معمولاً همراه با سایر آزمایش های خون، مانند آزمایش پروتئین واکنشی C (CRP) انجام می شود تا در فرآیند تشخیص بیماری ها مؤثرتر باشد.
مطلب پیشنهادی: آزمایش خون بیلی روبین
چه زمانی به انجام آزمایش خون ESR نیاز دارم؟
پزشک ممکن است انجام آزمایش ESR را در صورتی توصیه کند که علائمی مرتبط با التهاب در بدن خود داشته باشید، مانند:
- تب بی دلیل
- کاهش وزن غیر قابل توضیح
- سفتی مفاصل
- درد در ناحیه گردن یا شانه
- سردرد
- کاهش ناگهانی اشتها
پس از آن که پزشک وجود فعالیت التهابی را در بخشی از بدن تأیید کرد، می تواند برای تشخیص دقیق تر بیماری، از آزمایش های تکمیلی دیگر استفاده کند.
این آزمایش همچنین برای پایش بیماری های التهابی موجود به کار می رود. به کمک آن، پزشک می تواند اثربخشی برنامه درمانی فعلی شما و واکنش بدن نسبت به آن را ارزیابی کند.
اگر هر یک از علائم ذکر شده در بالا را تجربه می کنید، بهتر است برای انجام بررسی های بیشتر به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق تر و توصیه های شخصی سازی شده ای دریافت کنید.
مطلب پیشنهادی: تفاوت آزمایشگاه پاتولوژی و آزمایشگاه بالینی
هدف از انجام آزمایش خون ESR
آزمایش ESR به تعیین مدت زمان ته نشینی گلبول های قرمز در کف لوله آزمایش کمک می کند. این آزمایش می تواند وجود التهاب، پاسخ بدن به عفونت یا آسیب، و همچنین شرایطی مانند اختلالات سیستم ایمنی و بیماری های خونی را نشان دهد.
التهاب، می تواند باعث چسبیدن گلبول های قرمز به یکدیگر شده و سرعت ته نشینی آن ها را تغییر دهد. همچنین التهاب می تواند سطح برخی پروتئین ها که منجر به چسبیدن و ته نشینی گلبول های قرمز می شوند را افزایش دهد.
اگر علائمی داشته باشید که نشان دهنده التهاب در بدن باشند، ممکن است پزشک انجام آزمایش ESR را به شما توصیه کند، از جمله این علائم، شامل موارد زیر می باشند:
- سر درد
- کاهش اشتها
- کاهش وزن غیر منتظره
- تب بی دلیل
- سفتی مفاصل
- درد گردن یا شانه
مطلب پیشنهادی: آزمایش CBC: شمارش کامل خون و تفسیر نتایج
انواع آزمایش خون ESR
چندین روش مختلف برای انجام آزمایش ESR وجود دارد که هر کدام از شیوه های متفاوتی برای اندازه گیری سرعت ته نشینی گلبول های قرمز در کف لوله آزمایش استفاده می کنند. در ادامه سه روش رایج برای آزمایش نرخ رسوب معرفی شده اند:
روش وسترگرن (Westergren)
روش وسترگرن، رایج ترین شیوه برای انجام آزمایش ESR است. در این روش، خون در یک لوله باریک و بلند (به طول ۲۰۰ میلی متر) که حاوی ماده ضد انعقاد است قرار داده می شود. سپس لوله به صورت عمودی قرار می گیرد و مدت زمان لازم برای ته نشینی گلبول های قرمز در کف لوله اندازه گیری می شود.
این روش به دلیل دقت، مقرون به صرفه بودن و حساسیت بالا در شناسایی التهاب، به عنوان روش استاندارد آزمایش ESR شناخته می شود.
مطلب پیشنهادی: آزمایش پوکی استخوان
روش وینتروب (Wintrobe)
این روش بر همان اصل روش وسترگرن استوار است، با این تفاوت که خون در لوله ای کوتاه تر (به طول ۱۰۰ میلی متر) قرار داده می شود. اگر چه این روش قدیمی تر است و امروزه کمتر مورد استفاده قرار می گیرد، اما برخی از آزمایشگاه ها همچنان از آن بهره می برند زیرا در برخی شرایط، سریع تر و آسان تر انجام می شود و برای مقاصد آموزشی نیز کاربرد دارد.
با این حال، در مقایسه با روش وسترگرن، حساسیت کمتری دارد و ممکن است نتایج را با دقت یکسان ارائه نکند.
مطلب پیشنهادی: آزمایش کشت ادرار
آزمایش ESR خودکار (Automated ESR)
آزمایش خون ESR خودکار برای افزایش دقت و ارائه نتایجی سریع تر و یکنواخت طراحی شده است. این سیستم پیشرفته، از فناوری های مختلف، مانند محاسبات ریاضی، برای اندازه گیری نرخ رسوب بر اساس مراحل اولیه تجمع گلبول های قرمز استفاده می کند.
علاوه بر آنالایزر خودکار، این دستگاه مجهز به لوله های خون بسته نیز هست. این ویژگی به محافظت از تکنسین آزمایشگاه در برابر تماس مستقیم با نمونه های خون کمک می کند و احتمال تأثیر عوامل خارجی مانند دما بر نتایج را کاهش می دهد.
مطلب پیشنهادی: آزمایش هورمونی چیست؟
آمادگی های لازم برای انجام آزمایش خون ESR
برای انجام آزمایش سرعت رسوب گلبول های قرمز (ESR) نیاز به آمادگی خاصی ندارید. با این حال، اگر همزمان آزمایش های خون دیگری نیز قرار است انجام دهید که نیاز به ناشتا بودن دارند، ممکن است لازم باشد از خوردن و نوشیدن خودداری کنید.
این آزمایش معمولاً در مطب پزشک یا آزمایشگاه تشخیصی انجام می شود. بهتر است در روز آزمایش لباسی با آستین کوتاه یا راحت بپوشید تا دسترسی به بازوی شما برای خون گیری آسان باشد.
می توانید یک عضو خانواده یا دوست را همراه خود به آزمایشگاه ببرید، به ویژه اگر انجام آزمایش خون برای شما اضطراب آور است. همچنین با پزشک خود درباره داروها یا مکمل هایی که مصرف می کنید صحبت کنید تا بدانید آیا باید طبق روال معمول به مصرف آن ها ادامه دهید یا خیر.
اگر بیمه دارید، بهتر است از شرکت بیمه خود بپرسید که آیا هزینه آزمایش را پوشش می دهد یا باید خودتان پرداخت کنید.
مطلب پیشنهادی: آزمایش خون MCH: تشخیص، آمادکی و تفسیر نتایج
نحوه انجام آزمایش خون ESR
آزمایش ESR یک آزمایش خون ساده است که معمولاً نیاز به آمادگی خاصی ندارد. در این روش، پزشک یا پرستار تنها مقدار کمی خون از ورید دست شما می گیرد.
برای این که ورید بهتر دیده شود و خون گیری راحت تر انجام شود، ابتدا یک بانداژ یا کش بند در بالای بازو بسته می شود. سپس ناحیه ی مورد نظر برای خون گیری با ضد عفونی کننده تمیز شده و یک سوزن کوچک برای گرفتن خون وارد ورید می شود.
پس از جمع آوری خون، سوزن خارج شده و یک تکه گاز و بانداژ روی محل سوراخ قرار داده می شود. کل فرآیند معمولاً کمتر از پنج دقیقه طول می کشد.
مطلب پیشنهادی: تعداد بالای گلبولهای قرمز خون
پس از انجام آزمایش ESR
می توانید بلافاصله پس از انجام آزمایش، به خانه بروید. اگر معمولاً آزمایش خون باعث سرگیجه شما می شود، بهتر است یک عضو خانواده یا دوست برای رفتن به خانه شما را همراهی کند. پزشک ممکن است توصیه کند که به مدت ۲۴ ساعت پس از انجام آزمایش، از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
تفسیر نتایج آزمایش خون ESR
زمانی که گلبول های قرمز خون در کف لوله آزمایش ته نشین می شوند، مایع خون یا پلاسما در بالای لوله باقی می ماند. پس از گذشت یک ساعت، تکنسین آزمایشگاه میزان پلاسما را اندازه گیری می کند و نتیجه آزمایش بر حسب میلی متر در ساعت گزارش می شود.
نتایج آزمایش ESR معمولاً ظرف چند روز آماده می شوند. ممکن است از طریق پورتال آنلاین مرکز آزمایشگاهی در دسترس باشند یا پزشک از شما بخواهد برای دریافت نتایج با او تماس بگیرید یا به آزمایشگاه مراجعه کنید.
مطلب پیشنهادی: آزمایش هورمونی در زنان
نتایج آزمایش نرخ رسوب خون (ESR) بر حسب میلی متر در ساعت (mm/h) گزارش می شوند و نشان دهنده سرعت ته نشینی گلبول های قرمز در کف لوله آزمایش طی یک ساعت است. مقادیر طبیعی ESR بسته به سن و جنسیت متفاوت است:
- برای مردان زیر ۵۰ سال، مقدار طبیعی ESR کمتر از ۱۵ میلی متر در ساعت است.
- برای زنان زیر ۵۰ سال، مقدار طبیعی ESR کمتر از ۲۰ میلی متر در ساعت است.
- برای مردان بالای ۵۰ سال، مقدار طبیعی ESR کمتر از ۲۰ میلی متر در ساعت است.
- برای زنان بالای ۵۰ سال، مقدار طبیعی ESR کمتر از ۳۰ میلی متر در ساعت است.
- برای کودکان، مقدار طبیعی ESR کمتر از ۱۰ میلی متر در ساعت است.
اگر نتایج ESR شما بالاتر از این محدوده های استاندارد باشد، ممکن است نشان دهنده سطح بالای التهاب در بدن شما باشد و نیاز به بررسی های بیشتر داشته باشد. برخی از شرایط شایع مرتبط با افزایش ESR عبارت اند از:
- بیماری های خود ایمنی (مانند آرتریت روماتوئید یا لوپوس)
- بیماری های عروقی، مانند بیماری قلبی یا التهاب رگ ها (آرتریت)
- آرتریت تمپورال، که نوعی التهاب شریان هاست و شریان هایی را که به سر، گردن، بالا تنه و بازوها خون رسانی می کنند تحت تأثیر قرار می دهد.
- بیماری مزمن کلیه
- بیماری های تیروئید
- کم خونی
- سرطان
مقدار پایین نرخ رسوب (ESR) معمولاً جای نگرانی ندارد و می تواند نشان دهنده عدم وجود التهاب در بدن باشد. با این حال، اگر ESR به طور قابل توجهی کمتر از محدوده طبیعی باشد، ممکن است نشان دهنده وجود یک وضعیت پزشکی زمینه ای باشد که خواص خون را تحت تأثیر قرار می دهد.
مطلب پیشنهادی: آزمایش ژنتیک: انواع، ضرورت انجام و تفسیر نتایج
برخی از شرایطی که می توانند باعث کاهش ESR شوند عبارت اند از:
- پلی سیتمی (Polycythaemia) وضعیتی که در آن تعداد گلبول های قرمز خون به طور غیر طبیعی زیاد است و خون غلیظ تر می شود.
- هایپوفیبرینوژنمی (Hypofibrinogenemia) کاهش فیبرینوژن (پروتئینی که در لخته شدن خون نقش دارد) در خون که باعث می شود گلبول های قرمز به راحتی ته نشین نشوند.
- کم خونی داسی شکل (Sickle Cell Disease) جهش در گلبول های قرمز که باعث تغییر شکل آن ها به حالت هلال یا داسی می شود.
- لوکوسیتوز (Leukocytosis) افزایش بسیار زیاد تعداد گلبول های سفید خون که می تواند فرآیند ته نشینی گلبول های قرمز را مختل کند.
- نارسایی قلبی (Heart Failure) اختلال در توانایی قلب برای پمپاژ مؤثر خون که می تواند ویسکوزیته (غلظت) خون را تغییر دهد.
ESR بالا
مقدار ESR بالاتر از حد نرمال می تواند نشان دهنده وجود التهاب در بخشی از بدن شما باشد. این موضوع ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:
- کم خونی
- بیماری های کلیوی
- بیماری های تیروئید
- عفونت ها
- بیماری های قلبی
- بیماری التهابی روده (IBD)
- لوپوس سیستمیک (SLE)
- سطح پایین پروتئین آلبومین
- واسکولیت سیستمیک، التهاب رگ های خونی
مطلب پیشنهادی: آزمایش بیماری های مقاربتی (STD) راهنمای کامل
سطوح بسیار بالای ESR — بیشتر از ۱۰۰ میلی متر در ساعت— ممکن است نشان دهنده یکی از شرایط زیر باشد:
- مولتیپل میلوما: نوعی سرطان خون که در سلول های پلاسما در مغز استخوان ایجاد می شود
- لنفو پلاسماسیتیک لنفوم: نوعی لنفوم غیر هودجکین
- واسکولیت حساسیتی شدید: واکنش شدید به دارو یا عفونت که باعث التهاب و آسیب به رگ های خونی پوست می شود.
- پولی میالژی روماتیکا: بیماری التهابی که باعث درد و سفتی در گردن، شانه و لگن می شود
- آرتریت تمپورال: التهاب شریان ها، به ویژه شریان های سر و گردن
- ترومبو آمبولی وریدی: تشکیل لخته خون در ورید
- عفونت ها: شامل پنومونی، باکتریمی یا سلولیت
مطلب پیشنهادی: آزمایش قند خون: آمادگی، انواع، انجام و تفسیر نتایج
ESR پایین
مقدار ESR کمتر از حد نرمال می تواند به دلایل زیر رخ دهد:
- پلی سیتمی: افزایش غیر طبیعی تعداد گلبول های قرمز
- کم خونی داسی شکل: وضعیتی که در آن گلبول های قرمز شکل طبیعی ندارند
- سندروم فعال سازی ماکروفاژ: عارضه تهدید کننده حیات در بیماری های روماتیسمی، به ویژه آرتریت ایدیوپاتیک سیستمیک در کودکان
- نارسایی قلبی: زمانی که قلب توان پمپاژ خون به طور مناسب را ندارد
- سطوح غیر طبیعی فیبرینوژن: اختلال در عملکرد یا کاهش سطح این پروتئین
مطلب پیشنهادی: آزمایش پاپ اسمیر با تفسیر نتایج و نحوه انجام
میزان دقت نتایج آزمایش خون ESR
اگر چه آزمایش خون ESR روشی پرکاربرد برای شناسایی التهاب است، اما همیشه نتایج آن قابل اعتماد نیست. شرایط مختلف می توانند ویژگی های خون را تحت تأثیر قرار داده و سرعت ته نشینی گلبول های قرمز در نمونه خون را تغییر دهند.
برخی از شرایطی که می توانند مقادیر نرخ رسوب (ESR) را تحت تأثیر قرار دهند عبارت اند از:
- سن: سطح پایه ی ESR معمولاً با افزایش سن بالا می رود، بنابراین بزرگسالان مسن ممکن است حتی بدون وجود التهاب، مقادیر بالاتری از ESR داشته باشند.
- جنسیت: زنان معمولاً مقادیر ESR بالاتری نسبت به مردان دارند؛ بنابراین، نتیجه بالای ESR در زنان لزوماً نشان دهنده یک بیماری خاص نیست.
- داروها:
- داروهایی که التهاب را کاهش می دهند، مانند استروئیدها و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID)، ممکن است به طور مصنوعی مقدار ESR را کمتر از وضعیت واقعی التهاب نشان دهند.
- رقیق کننده های خون (مانند داروهای ضد انعقاد) می توانند فرآیند ته نشینی گلبول های قرمز را تحت تأثیر قرار داده و دقت نتایج را کاهش دهند.
- بارداری: در دوران بارداری، سطح ESR به طور طبیعی به دلیل نوسانات هورمونی و تغییرات ترکیب خون افزایش می یابد.
- قاعدگی: تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی نیز می تواند به طور موقت سطح ESR را افزایش دهد.
- سبک زندگی: مطالعات نشان می دهد مصرف الکل و فعالیت بدنی شدید و منظم، با کاهش سطح ESR مرتبط است، در حالی که افراد دارای اضافه وزن یا چاق معمولاً مقادیر بالاتری از ESR دارند.
به دلیل تأثیر این عوامل متغیر، پزشکان معمولاً تنها به نتایج ESR برای تشخیص یک بیماری تکیه نمی کنند. در عوض، آزمایش ESR به عنوان بخشی از مجموعه آزمایش های خون استفاده می شود تا علت دقیق التهاب مشخص شود.
اگر می خواهید اطلاعات بیشتری درباره آزمایش خون ESR و این که آیا برای وضعیت پزشکی خاص شما مناسب است یا خیر، کسب کنید، می توانید با پزشک خود وقت ملاقاتی ترتیب دهید. متخصصان می توانند اطلاعات بیشتری ارائه دهند و توصیه های شخصی سازی شده درباره مناسب بودن این آزمایش برای شما ارائه نمایند.
مطلب پیشنهادی: آزمایش بارداری: انواع، نحوه انجام و تفسیر دقیق
خطرات انجام آزمایش خون ESR
از آن جایی که آزمایش نرخ رسوب (ESR) تنها به نمونه گیری خون نیاز دارد، یک آزمایش نسبتاً کم خطر محسوب می شود. با این حال، از آن جا که خون مستقیماً از ورید گرفته می شود، ممکن است برخی ناراحتی های جزئی را تجربه کنید، مانند:
- کبودی، تورم یا درد خفیف در محل سوراخ شدن رگ
- درد یا ناراحتی خفیف اطراف ناحیه خون گیری
- احساس سوزش کوتاه هنگام ورود یا خروج سوزن
- سرگیجه به دلیل برداشت خون
مطلب پیشنهادی: برای آزمایش بارداری باید ناشتا باشیم؟
جمع بندی
سرعت رسوب گلبول های قرمز (ESR) یک آزمایش خون است که می تواند وجود التهاب در بدن شما را تشخیص دهد.
ESR بالا می تواند نشان دهنده التهاب باشد و ESR پایین نیز ممکن است نشانه وجود وضعیتی باشد که نیاز به درمان دارد. با این حال، مقادیر غیر طبیعی ESR همیشه به معنای وجود بیماری زمینه ای نیستند.
برای تفسیر نتایج و درک معنای آن ها، با پزشک خود مشورت کنید.
مطلب پیشنهادی: آزمایش فشار خون: آمادگی، نحوه اندازه گیری و تفسیر نتایج
سؤالات متداول
اگر ESR بالا باشد، چه معنایی دارد؟
بالا بودن ESR (سرعت رسوب گلبول های قرمز) نشان می دهد که گلبول های قرمز خون سریع تر از حد معمول ته نشین شده اند و ممکن است وجود التهاب در بدن را نشان دهد.
با این حال، این نتیجه علت دقیق التهاب را مشخص نمی کند و معمولاً همراه با سایر آزمایش های خون استفاده می شود تا پزشکان بتوانند شرایط مختلف را تشخیص داده یا روند درمان را پایش کنند.
چه سطحی از ESR نگران کننده است؟
بالا بودن سطح ESR می تواند نشان دهنده التهاب باشد، اما عواملی مانند سن، جنسیت و برخی داروها نیز می توانند آن را تحت تأثیر قرار دهند.
با این حال، سطح ESR بالاتر از ۱۰۰ میلی متر در ساعت به طور ویژه نگران کننده است، زیرا اغلب نشان دهنده وجود بیماری یا عفونت فعال است که نیاز به رسیدگی پزشکی فوری دارد.
وقتی ESR پایین باشد، چه اتفاقی می افتد؟
مقدار پایین ESR معمولاً جای نگرانی ندارد و می تواند به سادگی به این معنا باشد که التهاب فعالی در بدن وجود ندارد. با این حال، اگر ESR شما به طور قابل توجهی کمتر از محدوده استاندارد باشد، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید، زیرا ممکن است نشان دهنده یک وضعیت زمینه ای باشد که ویژگی های خون را تحت تأثیر قرار می دهد.
آیا استرس بر ESR تأثیر دارد؟
استرس می تواند سطح ESR را تحت تأثیر قرار دهد، به ویژه در دوره هایی که فشار ذهنی یا جسمی شدید وجود دارد. با این حال، تأثیر آن معمولاً کمتر از سایر علل التهاب است و ممکن است در افراد مختلف به شکل متفاوتی ظاهر شود.
کدام سرطان ها باعث افزایش ESR می شوند؟
چندین نوع سرطان می توانند منجر به بالا رفتن سطح ESR شوند، از جمله:
- لنفوم ها (هودجکین و غیر هودجکین)
- مولتیپل میلوما
- سرطان پستان
- سرطان متاستاتیک
- سرطان پانکراس
- مزوتلیوم بدخیم
- کارسینوماتوز
اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً برای راهنمایی عمومی است و نباید به عنوان مشاوره پزشکی در نظر گرفته شود. برای دریافت توصیه های شخصی سازی شده، حتماً با یک متخصص مشورت کنید و وقت ملاقات با وی رزرو نمایید.
آزمایش خون HCT یا آزمایش هماتوکریت یکی از شاخصهای کلیدی [...]
آزمایش خون ESR می تواند التهاب در بدن را [...]
آزمایش خون بیلی روبین، میزان بیلی روبین موجود در [...]
در حوزه سلامت و تشخیص، آزمایشگاه ها نقش کلیدی [...]
آزمایش CBC یکی از متداول ترین آزمایش های خون [...]
مقدمه ای بر آزمایش تراکم استخوان برای تشخیص پوکی [...]
پزشک تان به شما گفته است که می خواهند [...]