مقدمه:
ویتامین ها و مواد معدنی، ریزمغذی هایی هستند که بدن شما به مقدار بسیار کم به آن ها نیاز دارد. اگر این مواد را به اندازه کافی دریافت نکنید، ممکن است دچار کمبود مواد مغذی شوید. با انجام یک آزمایش خون ساده می توان کمبودها را تشخیص داد. در این مقاله به بررسی نقش ویتامین ها و مواد معدنی در بدن می پردازیم، سپس علائم و نشانه های کمبود آن ها را بررسی کرده و نحوه انجام آزمایش برای تشخیص این کمبودها را توضیح می دهیم.
ویتامین ها و مواد معدنی چیستند؟
ویتامین ها و مواد معدنی، از انواع ریزمغذی ها هستند، موادی که بدن شما به مقدار خیلی کمی به آن ها نیاز دارد. این مواد تقریباً روی همه فرآیندهای بدن تأثیر می گذارند و برای سلامت شما ضروری هستند. شما می توانید سطح ویتامین های خود را با استفاده از آزمایش کمبود ویتامین بررسی کنید.
ویتامین ها و مواد معدنی، مواد مغذی ضروری هستند که بدن شما به مقادیر کم برای حفظ سلامتی و عملکرد صحیح به آن ها نیاز دارد. در حالی که یک رژیم غذایی متعادل، بیشتر این مواد مغذی را برای بسیاری از افراد فراهم می کند، برخی ممکن است برای تأمین نیازهای خود به مصرف مکمل ها نیاز داشته باشند.
از ۵۰۰ بزرگسال در بریتانیا نظرسنجی شده است و متوجه شده اند که ۵۰٪ از آن ها احساس می کنند ویتامین ها و مواد معدنی لازم برای بدنشان را دریافت نمی کنند. علاوه بر این، تقریباً نیمی از شرکت کنندگان در این نظرسنجی (۴۷٪) اعتراف کرده اند که عملکرد ویتامین ها و مواد معدنی پایه را درک نمی کنند، در حالی که ۳۷٪ گفته اند که برای جبران کمبودهایی که در رژیم غذایی یا سبک زندگی شان دارند، روزانه از مولتی ویتامین ها استفاده می کنند.
علل کمبود ویتامین ها و مواد معدنی
یک رژیم غذایی متنوع و متعادل، معمولاً ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن را برای حفظ سلامت مطلوب، به طور کافی فراهم می کند. اما به دلایل مختلفی ممکن است دچار کمبود آن ها شوید. برخی از علل شایع عبارت اند از:
- جذب ضعیف مواد مغذی، برای مثال، اگر به بیماری سلیاک یا بیماری کرون مبتلا باشید.
- رژیم غذایی فاقد میوه و سبزیجات کافی
- رژیم گیاه خواری یا وگان که به خوبی برنامه ریزی نشده باشد
- مصرف بیش از حد الکل
- مصرف برخی داروها، مانند مهارکننده های پمپ پروتون (PPIs)
- بارداری، چون در این دوران بدن نیاز بیشتری به مواد مغذی دارد
با افزایش سن، احتمال ابتلا به کمبود ویتامین ها و مواد معدنی بیشتر می شود. طبق آمار خدمات بهداشت ملی بریتانیا (NHS)، افراد بالای ۵۰ سال تقریباً سه چهارم (۷۲%) از کل افرادی را تشکیل می دهند که به دلیل سوء تغذیه در بیمارستان های انگلستان بستری می شوند.
بنابراین، بررسی منظم سطح ویتامین ها و مواد معدنی، به ویژه اگر در معرض خطر کمبود باشید یا علائمی داشته باشید، ایده خوبی است.
انواع مختلف ویتامین ها و مواد معدنی
ویتامین A
ویتامین A که به نام رتینول نیز شناخته می شود، مسئول عملکردهای مهمی است، از جمله:
- کمک به عملکرد صحیح سیستم ایمنی بدن
- پشتیبانی از بینایی در نور کم
- حفظ سلامت پوست
ویتامین A در محصولات لبنی، تخم مرغ، ماهی های چرب و جگر یافت می شود.
ویتامین های گروه B و فولیک اسید
در مجموع هشت ویتامین B وجود دارد. ویتامین های B به آنزیم ها در فرآیندهای مختلف، از جمله آزادسازی انرژی از کربوهیدرات ها و انتقال اکسیژن در سراسر بدن کمک می کنند.
فرم طبیعی ویتامین B9، فولات نام دارد. این ویتامین همچنین به برخی غذاها افزوده می شود و به صورت مکمل با نام فولیک اسید فروخته می شود. فولات یا فولیک اسید، اهمیت ویژه ای دارد چون ماده ای به نام هموسیستئین را تجزیه می کند که اگر مقدارش در بدن زیاد شود، می تواند مضر باشد. فولات همچنین برای تولید گلبول های قرمز سالم و حمایت از رشد- مثلاً در دوران بارداری و رشد جنین- ضروری است.
غذاهای حاوی فولات عبارتند از:
- نخود و لوبیای قرمز
- جگر (اما در دوران بارداری نباید مصرف شود)
- غلات غنی شده با فولیک اسید
- کلم بروکلی، کلم بروکسل، نخود فرنگی و سبزیجات برگ دار سبز
ویتامین C
ویتامین C که به نام اسید اسکوربیک نیز شناخته می شود، نقش مهمی در موارد زیر دارد:
- محافظت از سلول ها
- حفظ سلامت رگ های خونی، پوست، غضروف و استخوان ها
- کمک به روند بهبود زخم ها
کمبود شدید ویتامین C باعث بیماری اسکوروی می شود.
ویتامین C را می توانید در مواد غذایی زیر پیدا کنید:
- مرکبات مانند پرتقال
- فلفل ها
- توت فرنگی و زالزالک سیاه
- کلم بروکسل و کلم بروکلی
- سیب زمینی
ویتامین D
ویتامین D به تنظیم سطح کلسیم و فسفات در بدن کمک می کند. کلسیم و فسفات از سلامت استخوان ها، دندان ها و عضلات پشتیبانی می کنند. اگر ویتامین D به اندازه کافی دریافت نکنید، ممکن است به بیماری استئومالاسی (نرمی استخوان) مبتلا شوید که باعث درد استخوان می شود.
ویتامین D در مواد غذایی زیر یافت می شود:
- زرده تخم مرغ
- گوشت قرمز
- جگر
- ماهی های چرب
- برخی غلات که با ویتامین D غنی شده اند
ویتامین E
ویتامین E به حفظ سلامت پوست و چشم ها کمک می کند و همچنین از سیستم ایمنی بدن پشتیبانی می کند. ویتامین E در مواد غذایی زیر یافت می شوند:
- روغن های گیاهی
- مغزها و دانه ها
- جوانه گندم در غلات
کمبود ویتامین E هرچند نادر است، اما می تواند به آسیب عصبی و عضلانی و ضعف عضلات منجر شود. ضعیف شدن سیستم ایمنی نیز یکی از نشانه های آن است.
ویتامین K
ویتامین K یک گروه از ویتامین ها است که نقش مهمی در لخته بستن خون و بهبود زخم ها دارد. ویتامین K را می توانید در مواد غذایی زیر پیدا کنید:
- روغن های گیاهی
- غلات
- سبزیجات با برگ سبز
کمبود ویتامین K می تواند باعث خونریزی زیاد، حتی از یک آسیب جزئی شود و زخم ها نیز دیرتر از حد معمول بهبود پیدا کنند.
مواد معدنی
کلسیم
کلسیم در حفظ سلامت استخوان ها، تنظیم انقباضات عضلانی (از جمله ضربان قلب) و لخته بستن خون اهمیت دارد.
کمبود کلسیم می تواند منجر به پوکی استخوان (حالتی که استخوان ها ضعیف می شوند) و استئومالاسی (حالتی که باعث درد استخوان می شود) شود.
کلسیم را می توانید در مواد غذایی زیر پیدا کنید:
- محصولات لبنی
- سبزیجات با برگ سبز
- نان و غذاهایی که با آرد غنی شده تهیه شده اند
ید
ید یک ماده معدنی است، نه یک ویتامین. این ماده به ساخت هورمون های تیروئیدی کمک می کند. هورمون های تیروئیدی نقش مهمی در سلامت سلول ها و تنظیم نرخ متابولیک (میزان انرژی مصرف شده در بدن) دارند.
منابع حاوی ید عبارتند از:
- محصولات لبنی
- تخم مرغ
- صدف ها و ماهی های دریایی
کمبود ید می تواند منجر به کم کاری تیروئید (Hypothyroidism) شود، اگر چه در اغلب موارد، این بیماری ناشی از اختلالات خود ایمنی است.
آهن
آهن یک ماده معدنی است. این ماده در ساخت هموگلوبین نقش بسیار مهمی دارد – هموگلوبین پروتئینی است که اکسیژن را در سراسر بدن حمل می کند.
منابع غنی از آهن عبارتند از:
- گوشت بوقلمون و مرغ
- گوشت قرمز کم چرب
- جگر (اگر چه برای زنان باردار مناسب نیست چون حاوی مقدار زیادی ویتامین A است)
ماهی – به ویژه ماهی های چرب
علائم کمبود ویتامین ها و مواد معدنی
علائم و نشانه های کمبود ویتامین، بستگی به نوع ویتامینی دارد که بدن شما با کمبود آن مواجه است. جدول زیر خلاصه ای از علائم مربوط به کمبود ویتامین ها و مواد معدنی مطرح شده در این مقاله را ارائه می دهد:
| ویتامین / ماده معدنی | علائم و نشانه های کمبود |
|---|---|
| ویتامین A | تغییرات بینایی و دید ضعیف یا نداشتن دید در شب. |
| ویتامین های گروه B و فولیک اسید | خستگی؛ کمبود انرژی؛ احساس سوزن سوزن شدن؛ زبان دردناک و قرمز؛ زخم های دهانی؛ مشکلات بینایی؛ ضعف عضلانی؛ افسردگی؛ اضطراب؛ سردرگمی و مشکلات مربوط به حافظه و ادراک. |
| ویتامین C | اسکوروی (بیماری کمبود ویتامین C) با علائمی مانند خستگی و ضعف؛ تحریک پذیری و احساس ناراحتی؛ درد مفاصل و عضلات؛ لثه های متورم و خونریزی کننده؛ لکه های قرمز یا آبی روی پوست؛ پوستی که به راحتی کبود می شود. اگر چه اسکوروی به طور کلی نادر است، طبق آمار NHS، تعداد تشخیص ها در ۱۵ سال گذشته بیش از دو برابر شده است. |
| ویتامین D | درد استخوان که ناشی از بیماری ای به نام استئومالاسی (نرمی استخوان) است. |
| ویتامین E | کمبود ویتامین E بسیار نادر است و معمولاً به دلیل رژیم غذایی نیست. این کمبود معمولاً ناشی از یک بیماری زمینه ای مانند اختلال در متابولیسم چربی است. افراد ممکن است دچار آسیب عضلانی و ضعف سیستم ایمنی شوند. |
| ویتامین K | کمبود این ویتامین نادر است اما ممکن است در افرادی که برخی داروها را مصرف می کنند رخ دهد. علائم آن شامل خونریزی؛ طولانی شدن زمان انعقاد خون (که توسط پزشک اندازه گیری می شود)؛ کاهش تراکم استخوان (استئوپنی)؛ و استخوان های ضعیف (پوکی استخوان). |
| کلسیم | شکستگی غیرمنتظره یا از دست دادن دندان گاهی اولین علامت است. علائم دیگر شامل مشکل در بلع؛ سرگیجه؛ اضطراب؛ فشار خون پایین؛ گرفتگی معده؛ ناخن ها و موهای شکننده؛ درد در مفصل ران و ستون فقرات؛ کاهش قد؛ و شکنندگی مو و ناخن ها. کمبود شدید کلسیم می تواند باعث اسپاسم یا گرفتگی عضلات؛ سوزن سوزن شدن دهان و انگشتان؛ تشنج و لرزش شود. |
| ید | تورم غده تیروئید (گواتر)؛ خستگی؛ افزایش وزن؛ یبوست؛ خشکی پوست؛ دردها؛ و احساس سرما. |
| آهن | علائم کمبود آهن شامل خستگی؛ کاهش انرژی؛ تنگی نفس؛ تپش قلب محسوس؛ پوست رنگ پریده تر از حالت عادی؛ و سردرد است. خونریزی نیز می تواند باعث کمبود آهن شود و باید توسط پزشک بررسی شود. |
از آن جایی که طیف گسترده ای از ویتامین ها و مواد معدنی وجود دارد، علائم کمبود آن ها می تواند متفاوت باشد. در ادامه برخی از رایج ترین نشانه های کمبود ویتامین و مواد معدنی آورده شده است.
کمبود آهن
آهن یک ماده معدنی ضروری برای ساخت گلبول های قرمز خون است — این سلول ها وظیفه حمل اکسیژن در بدن را بر عهده دارند. اگر به اندازه کافی آهن دریافت نکنید، ممکن است:
- احساس ضعف کنید
- احساس خستگی کنید
- دچار سرگیجه شوید
- دچار تنگی نفس شوید
- تپش قلب داشته باشید
- دچار سردرد شوید
از آن جایی که از دست دادن خون یکی از دلایل کمبود آهن است، زنان به دلیل قاعدگی و بارداری، بیشتر در معرض این کمبود هستند. همچنین اگر رژیم گیاه خواری دارید، ممکن است بیشتر در معرض خطر باشید، زیرا منابع گیاهی آهن، به سختی توسط بدن جذب می شوند.
کمبود ویتامین D
ویتامین D در تمام سلول های بدن استفاده می شود و برای سلامت استخوان ها، عضلات و همچنین تقویت سیستم ایمنی بدن ضروری است. اگر به اندازه کافی ویتامین D دریافت نکنید، ممکن است:
- احساس خستگی کنید
- بیشتر بیمار شوید
- استخوان های ضعیفی داشته باشید — که در دراز مدت شما را در معرض پوکی استخوان قرار می دهد
- درد عضلانی داشته باشید
- احساس اضطراب یا افسردگی کنید
بیشتر ویتامین D مورد نیاز بدن از طریق نور خورشید تأمین می شود، اما این ویتامین در برخی مواد غذایی مانند تخم مرغ، ماهی های چرب، جگر و لبنیات نیز وجود دارد — هرچند دریافت مقدار کافی آن، فقط از طریق غذا، دشوار است.
در بریتانیا، کمبود ویتامین D شایع است چون در فصل زمستان، نور خورشید کافی به پوست نمی رسد.
کمبود فولات (ویتامین B9)
فولات یکی از ویتامین های گروه B است که برای ساخت گلبول های قرمز و همچنین ساخت و ترمیم DNA ضروری است. گاهی به آن فولیک اسید نیز گفته می شود که شکل مصنوعی (ساختگی) این ویتامین است.
اگر به اندازه کافی فولات دریافت نکنید، ممکن است:
- احساس خستگی کنید
- احساس ضعف داشته باشید
- دچار تنگی نفس شوید
- تپش قلب پیدا کنید
- سردرد داشته باشید
- تحریک پذیر شوید (زود عصبی یا بی قرار شوید)
- در تمرکز کردن دچار مشکل شوید
فولات در بدن ذخیره نمی شود، بنابراین اگر از طریق رژیم غذایی یا مکمل ها، آن را به اندازه کافی دریافت نکنید، ممکن است در عرض چند هفته دچار کمبود شوید.
کمبود ویتامین B12 (کوبالامین)
ویتامین B12 نقش بسیار مهمی در تولید گلبول های قرمز و عملکرد درست سیستم عصبی دارد. اگر به اندازه کافی ویتامین B12 دریافت نکنید، ممکن است:
- احساس خستگی شدید داشته باشید
- احساس ضعف کنید
- دچار سوزن سوزن شدن دست و پا شوید
- زخم هایی در دهان (آفت دهانی) داشته باشید
- زبان متورم و دردناک داشته باشید (گلاسیت)
- دچار تاری دید شوید
- در به خاطر سپردن چیزها مشکل داشته باشید
- احساس افسردگی کنید
شایع ترین علت کمبود ویتامین B12، کمبود پروتئینی در معده به نام فاکتور داخلی (Intrinsic Factor) است که برای جذب ویتامین B12 ضروری می باشد. داروهایی مانند مهارکننده های پمپ پروتون (PPIs) می توانند بر میزان تولید این فاکتور تأثیر بگذارند. همچنین ممکن است پس از ۵۰ سالگی بدن شما این فاکتور را کمتر تولید کند.
افراد گیاه خوار نیز در معرض خطر کمبود B12 هستند، زیرا این ویتامین به طور طبیعی در مواد غذایی گیاهی وجود ندارد.
چگونه سطوح ویتامین ها و مواد معدنی خود را آزمایش کنیم؟
اولین قدم برای تشخیص کمبود ویتامین یا مواد معدنی، معمولاً انجام یک آزمایش خون است. می توانید آزمایش خون را با سوراخ کردن انگشت در خانه انجام دهید، اما بسته به علائم شما، بهتر است به پزشک عمومی (GP) مراجعه کرده و آزمایش را در آزمایشگاه انجام دهید.
بر اساس نتایج آزمایش، ممکن است درمان خاصی برای شما تجویز شود. به عنوان مثال، اگر مشخص شود که دچار کمبود ویتامین D هستید، ممکن است مکمل آن برای شما تجویز شود.
بسته به نتایج، ممکن است نیاز به آزمایش های بیشتری داشته باشید. برای مثال، اگر دچار کمبود ویتامین B12 یا فولات باشید، ممکن است پزشک بخواهد وچود یک بیماری خود ایمنی را در شما بررسی کند.
افراد سالمی که رژیم غذایی متنوعی دارند، معمولاً نیازی به مصرف مکمل ویتامین ندارند. مصرف بیش از حد مکمل ها می تواند مضر باشد. اگر احساس ناخوشی عمومی دارید و به فکر مصرف مکمل هستید، بهتر است ابتدا با پزشک مشورت کنید.
درنتیجه اکثر کمبودهای ویتامین و مواد معدنی را می توان با انجام آزمایش خون تشخیص داد، مانند:
- آزمایش خون با سوراخ کردن انگشت – با استفاده از یک لانست (سوزن کوچک)، می توانید انگشت خود را سوراخ کرده و نمونه کوچکی از خون جمع آوری کنید.
- آزمایش خون وریدی – اگر نمی خواهید خودتان نمونه گیری کنید، می توان یک پرستار ماهر در آزمایشگاه را مامور این کار کرد.
آزمایش کمبود ویتامین ها و مواد معدنی را کجا می توان انجام داد؟
آزمایش های خانگی کمبود ویتامین و مواد معدنی
امکان انجام آزمایش خون برای ویتامین ها توسط خودتان در منزل وجود دارد، برای این کار می توانید با استفاده از یک لانست (سوزن کوچک) نمونه خون را از طریق سوراخ کردن نوک انگشت جمع آوری کنید. نتایج آزمایش توسط پزشک عمومی (GP) بررسی شده و ظرف ۴۸ ساعت در داشبورد حساب کاربری شما قابل مشاهده خواهد بود.
تفسیر نتایج آزمایش ویتامین ها و مواد معدنی
محدوده های آهن
چندین آزمایش برای بررسی سطح آهن وجود دارد. محدوده های ایده آل هر کدام عبارت اند از:
- سرم فریتین (Serum Ferritin)
- زنان: ۱۳ تا ۱۵۰ نانو گرم بر لیتر (ng/l)
- مردان: ۳۰ تا ۴۰۰ نانو گرم بر لیتر (ng/l)
- هموگلوبین (Hemoglobin)
- زنان: ۱۲۰ تا ۱۶۰ گرم بر لیتر (g/L)
- مردان: ۱۳۰ تا ۱۷۰ گرم بر لیتر (g/L)
- ترانسفرین اشباع (Transferrin Saturation)
- زنان و مردان: ۲۰ تا ۵۵ درصد
(درصد ترانسفرینی که در خون برای حمل آهن آزاد است)
- ظرفیت کل اتصال آهن (Total Iron-Binding Capacity, TIBC)
- زنان و مردان: ۴۵ تا ۷۲ میکرو مول بر لیتر (µmol/L)
- ظرفیت اتصال آهن غیر اشباع (Unsaturated Iron-Binding Capacity)
- زنان: ۲۴.۲ تا ۷۰.۱ میکرو مول بر لیتر (µmol/L)
- مردان: ۲۲.۳ تا ۶۱.۷ میکرو مول بر لیتر (µmol/L)
محدوده مرجع ویتامین D:
- بین ۵۰ تا ۱۷۵ نانو مول بر لیتر (nmol/L) : طبیعی
- بین ۷۵ تا ۱۰۰ نانو مول بر لیتر (nmol/L) : بهینه و مطلوب
محدوده های ویتامین B12:
آزمایش فعال B12 میزان ویتامین B12 قابل استفاده بدن را اندازه گیری می کند. همچنین آزمایش کل B12 نیز انجام می شود.
محدوده های مرجع ویتامین B12:
- B12 فعال — بین ۳۷.۵ تا ۱۸۸ پیکو مول بر لیتر (pmol/L) طبیعی است
- B12 کل— بین ۳۰۰ تا ۵۶۹ پیکو مول بر لیتر (pmol/L) طبیعی است
محدوده مرجع فولات (ویتامین B9):
- بین ۸.۸۳ تا ۶۰.۸ نانو مول بر لیتر (nmol/L) طبیعی است
چه زمانی باید مکمل مصرف نمود؟
اکثر افراد می توانند نیازهای تغذیه ای خود را تنها از طریق رژیم غذایی تامین کنند. بنابراین اگر دچار کمبود ویتامین یا ماده معدنی نیستید، نیازی به مصرف مکمل به طور خودسرانه ندارید. مواد مغذی مصنوعی همیشه کیفیت و تاثیر مشابه نمونه های طبیعی موجود در غذاها را ندارند.
روش مناسب این است که با انجام آزمایش خون، سطح ویتامین ها و مواد معدنی بدن خود را زیر نظر داشته باشید. اگر کمبود خاصی مشاهده شد، می توانید مصرف غذاهای غنی از آن ماده مغذی را افزایش دهید. با این حال، در برخی موارد، مصرف مکمل ها ضروری است.
مکمل های ویتامین D
در فصل پاییز و زمستان، سازمان بهداشت عمومی انگلستان توصیه می کند همه افراد از اکتبر تا مارس روزانه ۱۰ میکرو گرم مکمل ویتامین D مصرف کنند. اگر در معرض خطر بیشتری هستید، توصیه می شود این مکمل را در تمام طول سال مصرف کنید.
اگر در ماه های تابستان نور خورشید کافی دریافت نمی کنید، از سر تا پا کرم ضد آفتاب استفاده می کنید، یا پوست تیره تری دارید، بهتر است مکمل ویتامین D را در تمام سال مصرف کنید.
مکمل های ویتامین B12
اگر گیاه خوار هستید، خطر کمبود ویتامین B12 در شما بیشتر است. اگر آزمایش خون نشان دهد که دچار کمبود هستید یا رژیم وگان سختی دارید، توصیه می شود مکمل مصرف کنید.
مکمل سیانوکوبالامین انتخاب خوبی است چون فرم قابل استفاده برای بدن است. همچنین می توانید تزریق آمپول ویتامین B12 داشته باشید — این روش مخصوصاً زمانی مفید است که کمبود ویتامین به دلیل مشکلات جذب در معده باشد. فرم هیدروکوبالامین را می توان هر سه ماه یک بار تزریق کرد.
مکمل های فولیک اسید
اگر زن هستید، توصیه می شود پیش از بارداری و در ۱۲ هفته اول بارداری روزانه ۴۰۰ میکرو گرم فولیک اسید (فولات مصنوعی) مصرف کنید. در برخی موارد ممکن است نیاز به دوز بالاتری باشد بهتر است با یک متخصص زنان مشورت کنید تا دوز مناسب برای شما تعیین شود.
همچنین بسیار مهم است که هنگام شروع مصرف مکمل فولیک اسید، سطح ویتامین B12 بدن شما طبیعی باشد. چرا که مصرف فولیک اسید می تواند علائم کمبود ویتامین B12 را پنهان کند و اگر کمبود درمان نشود، ممکن است آسیب غیر قابل بازگشتی به سیستم عصبی وارد شود.
مقدمه: با گسترش روز افزون بیماری های مقاربتی (STD) [...]
مقدمه: آزمایش پاپ اسمیر، یک آزمایش غربالگری بسیار مهم برای [...]
مقدمه: ویتامین ها و مواد معدنی، ریزمغذی هایی هستند [...]
مقدمه: آزمایش روماتیسم به مجموعه ای از تست های [...]
مقدمه: قبل از پرداختن به آزمایش تیروئید بهتر است بدانید [...]
مقدمه: آزمایش فشار خون، فشاری را که در سرخرگ [...]
مقدمه: آزمایش قند خون یا گلوکز خون میزان قند [...]