غربالگری سه ماهه دوم بارداری یکی از مهم ترین اقدامات برای ارزیابی سلامت جنین و تشخیص زودهنگام برخی تفاوت های کروموزومی مانند سندرم داون (تریزومی ۲۱) و سندرم ادواردز (تریزومی ۱۸) است.
این آزمایش، که با یک نمونه گیری خون ساده و ایمن انجام می شود، معمولاً بین هفته های ۱۴ تا ۲۰ هفته و 6 روز بارداری انجام می گیرد و می تواند اطلاعات ارزشمندی درباره سلامت جنین در اختیار والدین قرار دهد.
علاوه بر غربالگری ژنتیکی، ویزیت های سه ماهه دوم بارداری شامل ارزیابی های روتین مانند اندازه گیری فشار خون و وزن مادر، آزمایش های خون و ادرار، و بررسی رشد و موقعیت جنین است.
غربالگری سه ماهه دوم بارداری، گزینه ای مناسب برای مادرانی است که امکان انجام غربالگری پیشرفته سه ماهه اول (eFTS) را نداشته اند یا می خواهند اطلاعات تکمیلی درباره سلامت جنین خود کسب کنند.
با این حال، همانند سایر آزمایش های غربالگری، این روش نمی تواند همه بیماری ها یا ناهنجاری ها را تشخیص دهد و نتایج آن به صورت احتمالی تفسیر می شوند. در کنار آن، مقایسه با آزمایش غیرتهاجمی پیش از تولد (NIPT) می تواند به والدین در انتخاب روش مناسب و تصمیم گیری آگاهانه کمک کند. در ادامه ی مقاله با آزمایش ها، زمان انجام و تفسیر نتایج این غربالگری آشنا می شوید.
آشنایی با با غربالگری سه ماهه دوم بارداری، آزمایش ها، زمان انجام و مقایسه آن با NIPT برای بررسی سلامت جنین
غربالگری سه ماهه دوم بارداری چیست؟
غربالگری سه ماهه دوم بارداری زمانی انجام می شود که امکان انجام غربالگری پیشرفته سه ماهه اول (eFTS) وجود نداشته باشد. این آزمایش تنها با یک نمونه گیری خون ساده و کاملاً ایمن انجام می شود و معمولاً نیز از سوی دولت تحت پوشش قرار دارد.
غربالگری سه ماهه دوم بارداری، می تواند احتمال ابتلای جنین به تریزومی ۲۱ (سندرم داون) و تریزومی ۱۸ (سندرم ادواردز) را برآورد کرده و در همین بازه زمانی اطلاعات مهم و قابل اعتمادی درباره سلامت جنین در اختیار والدین قرار دهد.
ارزیابی های روتین در ویزیت های سه ماهه دوم
در هر ویزیت پیش از زایمان در سه ماهه دوم بارداری، وزن شما اندازه گیری شده و فشار خون شما بررسی می شود. همچنین ممکن است ادرار شما برای بررسی باکتری، پروتئین یا قند تحت آزمایش قرار گیرد.
پزشک یا ماما، ضربان قلب جنین را گوش داده و اندازه رحم (ارتفاع فوندوس) را اندازه گیری می کند تا رشد و موقعیت جنین را مورد بررسی قرار داده و پیگیری نماید.
آزمایش های مهم سه ماهه دوم بارداری
در سه ماهه دوم بارداری، می توانید انتظار داشته باشید که موارد زیر انجام شود:
- آزمایش تحمل گلوکز (GTT)، برای بررسی دیابت بارداری. این آزمایش معمولاً بین هفته های ۲۴ تا ۲۸ بارداری انجام می شود.
- شمارش کامل سلول های خون (CBC)، برای اطمینان از این که کم خونی ناشی از کمبود آهن نداشته باشید.
- سونوگرافی جنین، ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی شما ممکن است را نیز پیشنهاد دهد. این آزمایش اغلب برای تأیید تاریخ زایمان و بررسی مشکلات احتمالی جنین استفاده می شود.
غربالگری های ژنتیکی و ناهنجاری های مادرزادی
شما می توانید انتخاب نمایید که آیا می خواهید آزمایش هایی برای برخی شرایط مانند سندرم داون انجام دهید یا خیر. آزمایش های سه ماهه دوم بارداری معمولاً بین هفته های 14 تا 20 هفته و 6 روز بارداری انجام می شوند و شامل موارد زیر هستند:
- غربالگری چهارگانه: این آزمایش مقادیر چهار ماده موجود در خون شما را بررسی می کند. اگر قبلاً در همان بارداری، غربالگری سه ماهه اول انجام داده باشید، انجام این آزمایش لازم نیست.
- آمنیوسنتز: این آزمایش می تواند برای شناسایی برخی بیماری های ژنتیکی و ناهنجاری های لوله عصبی انجام شود.
- غربالگری DNA آزاد جنینی (cfDNA) یا غربالگری غیر تهاجمی پیش از تولد: این آزمایش می تواند احتمال داشتن نوزادی با تریزومی ۲۱ (سندرم داون)، تریزومی ۱۸، تریزومی ۱۳ و سایر تفاوت های کروموزومی را مشخص کند. غربالگری cfDNA پیش از تولد، معمولاً از هفته ۹ یا ۱۰ بارداری، تا پایان بارداری قابل انجام است. این آزمایش هیچ خطری برای بارداری ندارد زیرا از طریق نمونه خون مادر انجام می شود.
- آزمایش های تکمیلی، اگر اولین ویزیت پیش از زایمان شما در سه ماهه دوم بارداری باشد: علاوه بر این آزمایش ها، ممکن است آزمایش های دیگری نیز انجام شود. این آزمایش ها می توانند شامل تعیین گروه خونی، بررسی کم خونی و HIV باشند. همچنین ممکن است برای بررسی هپاتیت B، بیماری های مقاربتی یا اختلالات تیروئید غربالگری شوید. علاوه بر این، سابقه عفونت های قبلی مانند سیفلیس یا سرخک آلمانی (Rubella) نیز بررسی خواهد شد.
زمان انجام غربالگری سه ماهه دوم بارداری
آزمایش خون غربالگری سه ماهه دوم بارداری می تواند بین هفته ۱۴ تا ۲۰ هفته و ۶ روز بارداری انجام شود.
اگر می خواهید غربالگری سه ماهه دوم بارداری انجام دهید، با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود صحبت کنید. این غربالگری می تواند توسط پزشک خانواده، متخصص زنان، ماما یا پرستار متخصص درخواست شود.
چه کسانی نباید غربالگری سه ماهه دوم بارداری را انجام دهند؟
غربالگری سه ماهه دوم بارداری نباید انجام شود اگر:
- در سه ماهه اول بارداری هستید و می توانید سونوگرافی ضخامت پشت گردن (NT) انجام دهید. در این صورت بهتر است غربالگری پیشرفته سه ماهه اول (eFTS) را به جای غربالگری سه ماهه دوم (STS) در نظر بگیرید.
- قبلاً نتیجه کم خطر (low risk) از آزمایش غیرتهاجمی پیش از تولد (NIPT) دریافت کرده اید یا در انتظار نتایج NIPT هستید.
- انتظار دارید که بیش از یک نوزاد داشته باشید (دو قلو، سه قلو، چهار قلو و غیره).
غربالگری سه ماهه دوم بارداری چه مواردی را بررسی می کند؟
غربالگری سه ماهه دوم بارداری، می تواند اکثر بارداری هایی که با تریزومی ۲۱ و تریزومی ۱۸ همراه هستند را شناسایی کند. مانند سایر آزمایش های غربالگری، غربالگری سه ماهه دوم بارداری نمی تواند با قطعیت تمام بارداری هایی که دارای این تفاوت های کروموزومی هستند را تشخیص دهد. همچنین غربالگری سه ماهه دوم بارداری نمی تواند همه بیماری ها یا مشکلات جنین را شناسایی کند.
روش عملکرد غربالگری سه ماهه دوم بارداری
این آزمایش غربالگری تمام اطلاعات زیر را ترکیب می کند تا به شما بگوید احتمال داشتن نوزاد با تریزومی ۲۱ و تریزومی ۱۸ چقدر است:
- سن شما در زمان زایمان: هر چه سن شما بالاتر باشد، احتمال تفاوت های کروموزومی مانند تریزومی۲۱ و تریزومی ۱۸ بیشتر می شود. اگر بارداری از طریق لقاح مصنوعی (IVF) حاصل شده باشد، سن تخمک مورد استفاده محاسبه می شود. تخمک ممکن است تخمک خود شما یا تخمک اهدایی باشد.
- نتیجه آزمایش خون: آزمایش خون، چهار ماده شیمیایی یا پروتئین تولید شده توسط بارداری شما را اندازه گیری می کند.
- اطلاعات دیگر درباره شما: ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی چند سؤال از شما درباره هویت نژادی، وضعیت دیابت، سابقه سیگار کشیدن در بارداری، وزن و این که بارداری از طریق لقاح مصنوعی بوده یا خیر می پرسد که این موارد دقت آزمایش را افزایش می دهند.
- سونوگرافی: برای غربالگری سه ماهه دوم بارداری، سونوگرافی لازم نیست، اما انجام آن دقت غربالگری را افزایش می دهد.
زمان آماده شدن و تفسیر نتایج غربالگری سه ماهه دوم بارداری
انتظار می رود که نتایج آزمایش ظرف حدود ۷ روز کاری به پزشک شما برسد.
وقتی گزارش غربالگری سه ماهه دوم بارداری خود را دریافت می کنید، احتمالاً گفته می شود که نتیجه غربالگری شما منفی است. این بدان معناست که احتمال داشتن نوزادی با تریزومی ۲۱ و تریزومی ۱۸ پایین تر است، اما به این معنی نیست که احتمال آن صفر باشد.
برخی افراد نتیجه غربالگری مثبت دریافت می کنند و به این معناست که احتمال داشتن نوزادی با تریزومی ۲۱ یا تریزومی ۱۸ بالاتر است و نوزاد شما حتماً یکی از این تفاوت های کروموزومی را دارد. در این صورت شما گزینه های بیشتری برای آزمایش خواهید داشت، از جمله NIPT با پوشش دولتی و آزمایش های تشخیصی.
غربالگری افسردگی و واکسن آنفولانزا
پزشک یا ماما ممکن است همچنان با شما در تماس باشد تا بررسی کند آیا افسرده هستید یا خیر. افسردگی در دوران بارداری و پس از زایمان شایع است. کارشناسان توصیه می کنند که تمام زنان باردار برای افسردگی غربالگری شوند. عدم درمان افسردگی، می تواند مشکلاتی در دوران بارداری و پس از زایمان ایجاد کند.
در فصل آنفلوآنزا و در صورتی که قبلاً در طول دوران بارداری خود واکسن آنفلوآنزا دریافت نکرده باشید، پزشک شما توصیه می کند که آن را دریافت کنید. اگر می توانید واکسن آنفلوآنزا را در هر زمان از بارداری تزریق کنید.
مقایسه غربالگری سه ماهه دوم بارداری و NIPT
ممکن است به جای غربالگری سه ماهه دوم بارداری (STS) ، گزینه انجام آزمایش غیرتهاجمی پیش از تولد (NIPT) باشید. در جدول زیر، مقایسه ای بین STS و NIPT ارائه شده است تا به شما در تصمیم گیری کمک کند.
| غربالگری سه ماهه دوم بارداری (STS) | NIPT | |
|---|---|---|
| زمان انجام | بین هفته 14 تا 20 هفته و 6 روز بارداری | بعد از هفته ۹ یا ۱۰ بارداری، بسته به آزمایشگاه |
| روش انجام | آزمایش خون | آزمایش خون |
| بیماری های غربال شده | تریزومی ۲۱ تریزومی ۱۸ |
تریزومی ۲۱ تریزومی ۱۸ تریزومی ۱۳ وجود یا عدم وجود تفاوت های کروموزوم های جنسی |
| مواردی که غربال نمی شوند | تنها شرایط فوق آزمایش می شوند. اطلاعات اضافی درباره سلامت جنین میتواند در طول سونوگرافی هفته ۱۸ تا ۲۲ بررسی شود | فقط شرایط بالا غربالگری می شوند. توصیه می شود بین هفته ۱۸ تا ۲۲ برای اطلاعات بیشتر درباره سلامت جنین سونوگرافی انجام شود |
| احتمال عدم نتیجه | به ندرت پیش می آید که STS قادر به ارائه نتیجه نباشد (در کمتر از ۰.۱٪ موارد) | گاهی اوقات، آزمایش NIPT نمی تواند نتیجه ای بدهد یا نتیجه ای غیر معمول ارائه می دهد. این اتفاق بیشتر از آزمایش STS رخ می دهد. |
| دقت | بیشتر حاملگیهای با تریزومی ۲۱ و ۱۸ را تشخیص می دهد. دقت STS از NIPT کمتر است. | بیشتر حاملگی های با تریزومی ۲۱ و ۱۸ را تشخیص می دهد. NIPT دقیق تر از STS است. |
اطلاعات بیشتر درباره دقت نتایج غربالگری سه ما دوم بارداری
آزمایش های غربالگری ممکن است نتایج مثبت کاذب یا منفی کاذب داشته باشند.
مثبت کاذب
مثبت کاذب زمانی رخ می دهد که فرد باردار، نتیجه «غربالگری مثبت» یا «پر خطر» دریافت کند، اما جنین واقعاً مبتلا به تریزومی ۲۱ نباشد. هر دو نوع آزمایش غربالگری ممکن است نتیجه مثبت کاذب داشته باشند، اما تعداد مثبت های کاذب در غربالگری سه ماهه دوم بارداری، بیشتر از NIPT است.
منفی کاذب
منفی کاذب زمانی رخ می دهد که فرد باردار، نتیجه «غربالگری منفی» یا «کم خطر» دریافت کند، اما جنین در واقع مبتلا به تریزومی ۲۱ باشد (مورد از دست رفته). هر دو نوع غربالگری، منفی کاذب کمی دارند، اما تعداد منفی های کاذب در غربالگری سه ماهه دوم بارداری، بیشتر از NIPT است.
نتایج ۵۰,۰۰۰ نفری که آزمایش STS یا NIPT انجام داده اند:
| نوع نتیجه | تعداد افراد | تعداد افراد |
|---|---|---|
| مثبت کاذب | ۳,۷۷۱ نفر (٪۷.۵) نتیجه ی “مثبت” دریافت می کنند، اما جنین در واقع مبتلا به تریزومی ۲۱ نیست. نکته ی اصلی این است که اکثر نتایج “مثبت” کاذب هستند. | ۳۵ نفر (کمتر از ٪۰.۱) نتیجه ی “پرخطر” دریافت می کنند، اما جنین در واقع مبتلا به تریزومی ۲۱ نیست. |
| مثبت واقعی | ۱۰۸ نفر (٪۰.۲) نتیجهی “مثبت” دریافت می کنند و جنین واقعاً مبتلا به تریزومی ۲۱ است. | ۱۲۴ نفر (۰.۲٪) نتیجه ی “پرخطر” دریافت می کنند و جنین واقعاً مبتلا به تریزومی ۲۱ است. نکته ی اصلی این است که اکثر افرادی که نتیجه ی “پرخطر” دریافت می کنند، جنین شان واقعاً مبتلا به تریزومی ۲۱ است، اما همچنان تعدادی مثبت کاذب وجود دارد. |
| منفی کاذب | ۱۷ نفر (کمتر از ٪۰.۱) نتیجه ی “منفی” دریافت می کنند، اما جنین واقعاً مبتلا به تریزومی ۲۱ است. | ۱ نفر (کمتر از ۰.۱٪) نتیجه ی “کم خطر” دریافت می کند، اما جنین واقعاً مبتلا به تریزومی ۲۱ است. نکته ی اصلی این است که تنها تعداد بسیار کمی از افرادی که نتیجه ی “کم خطر” دریافت می کنند، جنین شان واقعاً مبتلا به تریزومی ۲۱ است و بنابراین با NIPT شناسایی نمی شوند. |
| منفی واقعی | ۴۶,۱۰۴ نفر (٪۹۲.۲) نتیجه ی “منفی” دریافت می کنند و جنین مبتلا به تریزومی ۲۱ نیست. نکته ی اصلی این است که اکثر افرادی که نتیجه ی “منفی” دریافت می کنند، جنین شان سالم است، اما هنوز تعداد کمی منفی کاذب وجود دارد (مواردی که شناسایی نشده اند). | ۴۹,۸۴۰ نفر (٪۹۹.۷) نتیجه ی “کم خطر” دریافت می کنند و جنین مبتلا به تریزومی ۲۱ نیست. نکته ی اصلی این است که اکثر افرادی که نتیجه ی “کم خطر” دریافت می کنند، جنین شان سالم است. |
سوال متداول
من از طریق لقاح مصنوعی (IVF) باردار شده و در این فرآیند آزمایش ژنتیکی پیش از لانه گزینی (PGT-A) انجام داده ام. آیا هنوز می توانم غربالگری ژنتیکی پیش از تولد انجام دهم؟
PGT-A شامل بررسی جنین ها برای تفاوت های کروموزومی است تا به تصمیم گیری درباره ی این که کدام جنین ها برای انتقال به رحم مناسب هستند، کمک کند. انجام غربالگری سه ماهه دوم بارداری برای بارداری هایی که PGT-A انجام داده اند توصیه نمی شود، زیرا PGT-A غربالگری دقیق تری برای تریزومی ۲۱، تریزومی ۱۸ و سایر تفاوت های کروموزومی است. شما می توانید با یک مشاور ژنتیک درباره ی مزایا و محدودیت های انجام آزمایش NIPT با توجه به شرایط خود مشورت کنید.
آزمایش پاپ اسمیر مایع، یکی از دقیق ترین و [...]
غربالگری سه ماهه دوم بارداری یکی از مهم ترین [...]
غربالگری سه ماهه اول بارداری، یکی از مراحل حیاتی [...]
آزمایش خون تری گلیسیرید، یکی از روش های مهم [...]
علائم نارسایی کلیه شامل کاهش میزان ادرار، تورم در [...]
آزمایش خون فریتین، میزان پروتئینی که آهن را در [...]
آزمایش خون CRP میزان پروتئین واکنشی سی (C-reactive protein) [...]