آزمایش خون فریتین: کاربرد، علائم، آمادگی و تفسیر نتایج

آزمایش خون فریتین، میزان پروتئینی که آهن را در بدن ذخیره می ‌کند، اندازه‌ گیری می ‌کند. این آزمایش به شما کمک می ‌کند بفهمید سطح آهن بدن در محدوده طبیعی قرار دارد یا خیر. در ادامه می ‌توانید بدانید این آزمایش چگونه انجام می ‌شود، چرا ممکن است به آن نیاز داشته باشید، و نتایج آن چه مفهومی دارند.

آزمایش خون فریتین چیست؟

آزمایش خون فریتین، که به آن آزمایش فریتین سرم نیز گفته می ‌شود، یک آزمایش خون است که سطح فریتین در خون شما را اندازه ‌گیری می‌ کند. فریتین، پروتئینی است که آهن را در بدن ذخیره می ‌کند و زمانی که بدن نیاز به تولید گلبول‌ های قرمز بیشتر داشته باشد، آن را آزاد می‌ کند. این آزمایش به ارزیابی میزان ذخایر آهن در بدن کمک می ‌کند. اگر آزمایش فریتین نشان دهد سطح فریتین خون پایین است، یعنی ذخایر آهن بدن کم است و این ممکن است به کم ‌خونی ناشی از کمبود آهن منجر شود. اگر سطح فریتین بالا باشد، این می ‌تواند نشانه وجود التهاب در بدن باشد.

مطلب پیشنهادی: آزمایش ژنتیک: انواع، ضرورت انجام و تفسیر نتایج

چرا پزشک آزمایش خون فریتین را تجویز می‌ کند؟

آزمایش خون فریتین برای بررسی این موضوع انجام می ‌شود که آیا بدن شما مقدار طبیعی و سالمی از آهن را ذخیره می‌ کند یا خیر. پزشک از این آزمایش به عنوان ابزار غربالگری استفاده می‌ کند تا اختلالات مربوط به آهن را پیش از بروز علائم بالینی شناسایی کند.

دلایل رایج تجویز این آزمایش شامل موارد زیر است:

• غربالگری کمبود آهن، به ‌ویژه در افراد با ریسک بالا، مانند:
• خونریزی شدید قاعدگی
• بارداری
• کم‌ وزنی
• مشکلات جذب مواد مغذی، مانند بیماری التهابی روده
• سابقه برخی جراحی‌های گوارشی

تشخیص یا رد شرایط مرتبط با سطح غیر طبیعی آهن، از جمله:

• هموکروماتوز: شرایطی که بدن بیش از حد آهن جذب و ذخیره می ‌کند (اختلال اضافه بار آهن)
• کم ‌خونی ناشی از کمبود آهن: شرایطی که در آن تعداد گلبول‌ های قرمز به دلیل کمبود آهن کاهش می‌ یابد.
• سندرم پای بی ‌قرار: احساس سوزش یا سوزن ‌سوزن شدن پاها که ممکن است ناشی از کمبود آهن باشد.
• بیماری استیل بزرگسالی: بیماری نادری که باعث درد مفاصل، تب و جوش پوستی می‌ شود.

پایش بیماری‌ های مزمن که سطح آهن را تحت تأثیر قرار می ‌دهند، از جمله:

• سرطان
• بیماری کلیه
• بیماری ‌های خود ایمنی
• بیماری کبد
• سایر اختلالات التهابی

مطلب پیشنهادی: آزمایش قند خون: آمادگی، انواع، انجام و تفسیر نتایج

چرا به آزمایش خون فریتین نیاز داریم؟

اگر دچار علائم ناشی از پایین یا بالا بودن سطح فریتین در بدن باشید، ممکن است پزشک انجام این آزمایش را توصیه کند.

علائم سطح پایین فریتین شامل:

• خستگی یا ضعف
• تنگی نفس
• سر گیجه
• ضربان قلب نامنظم (آریتمی) یا سریع (تاکی‌ کاردی)
• رنگ پریدگی پوست

علائم سطح بالای فریتین شامل:

• خستگی
• درد مفاصل (به ‌ویژه در زانوها یا دست ‌ها)
• کاهش میل جنسی
• اختلال نعوظ (ED)
• کاهش وزن بی ‌دلیل
• ریزش مو
• درد شکم

همچنین، اگر نتیجه آزمایش شمارش کامل خون (CBC) نشان دهد که سطح هموگلوبین (پروتئینی که اکسیژن را در بدن حمل می‌ کند) یا هماتوکریت (درصد گلبول ‌های قرمز خون) پایین است، ممکن است پزشک برای بررسی دقیق ‌تر، انجام آزمایش فریتین را تجویز کند.

مطلب پیشنهادی: آزمایش پاپ اسمیر با تفسیر نتایج و نحوه انجام

چگونه برای آزمایش خون فریتین آماده شویم؟

برای انجام این آزمایش، معمولاً نیاز به آماده ‌سازی خاصی نیست. با این حال، اگر قرار است نمونه خون شما برای آزمایش ‌های دیگری نیز استفاده شود، ممکن است پزشک از شما بخواهد که ۸ تا ۱۲ ساعت پیش از آزمایش ناشتا باشید.

همچنین، حتماً پزشک خود را از مصرف هرگونه مکمل یا دارو به‌ ویژه مکمل‌ های آهن آگاه کنید، زیرا این مواد می‌ توانند بر نتایج آزمایش فریتین تأثیر بگذارند و موجب تفسیر نادرست نتایج شوند.

مطلب پیشنهادی: آزمایش بارداری: انواع، نحوه انجام و تفسیر دقیق

نحوه انجام آزمایش خون فریتین

آزمایش فریتین یک نمونه‌ گیری ساده خون است؛ پزشک یا پرستار تنها نیاز دارد مقدار کمی خون از ورید دست شما بگیرد. قبل از وارد کردن سوزن، محل سوراخ شدن با ضدعفونی‌کننده تمیز می‌شود تا از عفونت جلوگیری شود. سپس سوزن وارد ورید شده و خون در یک لوله جمع‌آوری می‌شود؛ کل فرآیند معمولاً کمتر از پنج دقیقه طول می‌کشد. پس از جمع‌آوری نمونه، سوزن خارج شده و گاز استریل و باند روی محل سوراخ قرار داده می‌شود. نمونه خون به آزمایشگاه برای تجزیه و تحلیل ارسال می‌شود و نتایج معمولاً در عرض یک تا دو روز در دسترس خواهد بود.

مطلب پیشنهادی: آزمایش خون RBC

تفسیر نتایج آزمایش خون فریتین

بر اساس نتایج آزمایش خون فریتین، پزشک می ‌تواند تعیین کند که سطح فریتین شما نرمال، پایین یا بالا است. نتیجه آزمایش بر حسب نانو گرم در میلی ‌لیتر (ng/mL) اندازه‌ گیری می ‌شود و سطح نرمال فریتین بسته به سن و جنس متفاوت است:

• نوزادان: ۲۵–۲۰۰  ng/mL
• کودکان (۱–۵ سال): ۲۰–۸۰  ng/mL
• کودکان (۶–۱۲ سال):۳۰–۹۰  ng/mL
• مردان: ۲۴–۳۳۶  ng/mL
• زنان: ۱۱–۳۰۷  ng/mL

مطلب پیشنهادی: آزمایش خون بیلی روبین

سطوح پایین فریتین

اگر نتایج آزمایش شما پایین ‌تر از محدوده طبیعی باشد، ممکن است نشانه ‌ای از کمبود آهن باشد که می ‌تواند منجر به کاهش تعداد گلبول ‌های قرمز خون در بدن شود. برای تأیید نتایج، پزشک ممکن است آزمایش‌ های خون تکمیلی درخواست کند تا مقایسه انجام داده و میزان کم ‌خونی ناشی از فقر آهن را تعیین کند.

درمان سطوح پایین فریتین معمولاً شامل مصرف مکمل ‌های آهن و درمان علت اصلی از دست دادن آهن است. پزشک ممکن است همچنین بررسی کند که آیا بدن شما آهن موجود در رژیم غذایی را به درستی جذب می ‌کند یا خیر.

مطلب پیشنهادی: آزمایش CBC: شمارش کامل خون و تفسیر نتایج

سطوح بالای فریتین

افزایش سطح فریتین می ‌تواند نشان ‌دهنده ذخیره زیاد آهن در بدن باشد و اغلب به دلیل شرایط زیر رخ می‌ دهد:

• بیماری ‌های مزمن مانند بیماری ‌های خود ایمنی و دیابت
• مصرف بیش از حد مکمل ‌های آهن
• تکرار انتقال خون
• پرکاری تیروئید
• بیماری استیل بزرگسالی
• آسیب به طحال، مغز استخوان یا کبد
• آرتریت روماتوئید یا سایر بیماری ‌های مزمن که باعث التهاب می ‌شوند
• سرطان، مانند لنفوم هاجکین یا لوسمی

اگر نتایج آزمایش فریتین شما کمتر یا بالاتر از حد نرمال باشد، لزوماً به این معنا نیست که شما یک بیماری دارید. عوامل دیگری مانند رژیم غذایی و شرایط التهابی بدن نیز می ‌توانند سطح فریتین را تحت تأثیر قرار دهند.

مطلب پیشنهادی: آزمایش خون ESR

آیا آزمایش فریتین خطراتی دارد؟

آزمایش فریتین یک روش کم ‌خطر است، زیرا تنها به نمونه‌ گیری خون نیاز دارد. با این حال، ممکن است برخی ناراحتی ‌های جزئی را تجربه کنید، مانند:

• درد یا ناراحتی خفیف در اطراف محل سوراخ شدن برای خون گیری
• احساس سوزش کوتاه هنگام وارد کردن یا خارج کردن سوزن
• سر گیجه به دلیل دادن خون
• کبودی یا خونریزی خفیف در محل ورود سوزن، به‌ ویژه اگر داروی رقیق‌ کننده خون مصرف می ‌کنید.

مطلب پیشنهادی: آزمایش خون هماتوکریت

سؤالات متداول

سطح نرمال فریتین بر اساس سن چقدر است؟

سطح نرمال فریتین بسته به سن و جنس متفاوت است:

• نوزادان: ۲۵–۲۰۰  ng/mL
• کودکان (۱–۵ سال): ۲۰–۸۰  ng/mL
• کودکان (۶–۱۲ سال): ۳۰–۹۰  ng/mL
• مردان: ۲۴–۳۳۶  ng/mL
• زنان: ۱۱–۳۰۷  ng/mL

پزشک شما نتایج را با توجه به شرایط خاص سلامتی شما و سایر عوامل مرتبط تفسیر خواهد کرد.

اگر سطح فریتین پایین باشد چه اتفاقی می ‌افتد؟

اگر سطح فریتین پایین باشد، این نشان می‌ دهد که ذخایر آهن بدن کم است و می‌ تواند به کم ‌خونی ناشی از کمبود آهن منجر شود.

علائم این وضعیت شامل:

• خستگی
• ضعف
• رنگ پریدگی پوست
• تنگی نفس
• سرگیجه

درمان معمولاً شامل مصرف مکمل ‌های آهن، رفع علت زمینه ‌ای کمبود آهن است.

اگر سطح فریتین بالا باشد چه اتفاقی می ‌افتد؟

افزایش سطح فریتین نشان‌ دهنده ذخیره زیاد آهن در بدن است و ممکن است ناشی از شرایط پزشکی مختلف باشد، از جمله:

• بیماری ‌های مزمن التهابی
• مصرف بیش از حد مکمل ‌های آهن
• تکرار انتقال خون
• پرکاری تیروئید
• بیماری استیل بزرگسالی
• آسیب به کبد، طحال یا مغز استخوان
• آرتریت روماتوئید یا سایر بیماری‌ های التهابی
• برخی سرطان‌ ها، مانند لنفوم هاجکین یا لوسمی

علائم سطح بالای فریتین ممکن است شامل: خستگی، درد مفاصل، کاهش میل جنسی، کاهش وزن بی ‌دلیل، درد شکم، ریزش مو باشد.

چه عواملی باعث کاهش سطح فریتین می ‌شوند؟

سطح پایین فریتین عمدتاً ناشی از موارد زیر است:

• کمبود آهن (به دلیل مصرف ناکافی یا جذب ضعیف)
• خونریزی مزمن، مانند خونریزی شدید قاعدگی یا خونریزی دستگاه گوارش
• بارداری که نیاز بدن به آهن را افزایش می‌ دهد
• برخی بیماری‌ های گوارشی که جذب آهن را مختل می ‌کنند، مانند سلیاک یا بیماری کرون

تفاوت بین آهن و فریتین چیست؟

آهن یک ماده معدنی است که بدن برای تولید هموگلوبین –  پروتئینی در گلبول‌ های قرمز خون که وظیفه انتقال اکسیژن به سراسر بدن را بر عهده دارد – به آن نیاز دارد.

فریتین، پروتئینی است که آهن را در بدن ذخیره می ‌کند و زمانی که بدن به آهن نیاز دارد، آن را آزاد می ‌کند تا سطح آهن بدن حفظ شود.

می‌ توان فریتین را انبار آهن بدن در نظر گرفت. اگر سطح فریتین پایین باشد، یعنی ذخایر آهن بدن شما خالی شده‌ اند، حتی اگر هنوز کم‌ خونی ناشی از کمبود آهن ایجاد نشده باشد.

چگونه سطح پایین فریتین را درمان کنیم؟

برای افزایش سطح فریتین، باید علت زمینه ‌ای کمبود آهن را درمان کرد.

• مکمل ‌های آهن: پزشک ممکن است مکمل ‌های خوراکی یا وریدی آهن را توصیه کند.
• تغییرات در رژیم غذایی: مصرف غذاهای غنی از آهن مانند گوشت قرمز، سبزیجات برگ سبز، حبوبات و غلات غنی ‌شده.
• درمان شرایط زمینه ‌ای: اگر کاهش فریتین ناشی از خونریزی مزمن یا مشکلات جذب آهن باشد، پزشک این شرایط را نیز درمان خواهد کرد.

پزشک شما برنامه درمانی شخصی ‌سازی ‌شده بر اساس علت و شدت کاهش فریتین تنظیم خواهد کرد.