مقدمه: آزمایش فشار خون، فشاری را که در سرخرگ ها هنگام پمپاژ خون توسط قلب ایجاد می شود، اندازه گیری می‌کند. شما می توانید فشار خون خود را در خانه اندازه گیری کنید. همچنین می توانید آن را در مطب ارائه دهنده خدمات درمانی، بسیاری از داروخانه ها، یا حتی در برخی ایستگاه های اورژانس بررسی کنید.
قلب خون را به اندام ها و بافت های بدن می رساند و با هر ضربان، خون را به درون رگ های دستگاه گردش خون پمپاژ می کند. هنگامی که خون در بدن جریان می یابد، به دیواره های رگ ها فشار وارد می کند.
مقادیر فشار خون از دو عدد تشکیل شده اند:
- فشار خون سیستولیک: فشاری است که هنگام تپیدن قلب – زمانی که عضله قلب منقبض می شود و خونِ سرشار از اکسیژن را به رگ ها پمپاژ می کند – ایجاد می شود.
- فشار خون دیاستولیک: فشاری است که هنگام استراحت عضله قلب، بر دیواره های رگ ها وارد می شود.
فشار خون با واحد میلی متر جیوه (mmHg) اندازه گیری می شود. این اندازه گیری همیشه به صورت یک جفت عدد ارائه می شود، به طوری‌که عدد بالایی (سیستولیک) ابتدا و سپس عدد پایینی (دیاستولیک) ذکر می شود.
برای مثال، اگر فشار خون فردی 88/132 میلی متر جیوه باشد (که معمولاً به صورت «۱۳۲ روی ۸۸» بیان می شود)، یعنی:
- فشار خون سیستولیک: ۱۳۲ میلی متر جیوه
- فشار خون دیاستولیک: ۸۸ میلی متر جیوه
فشار خون در طول روز و بر اساس عواملی مانند فعالیت بدنی یا ذهنی، استرس، و گرما یا سرمای شدید تغییر می کند. فشار خونی که به طور مداوم بالا باشد می تواند باعث مشکلاتی در سلامتی شود.
نحوه انجام آزمایش فشار خون
روی صندلی بنشینید و پشت تان را به آن تکیه دهید. پاهای شما نباید روی هم انداخته شده باشند و کف پاها نیز باید روی زمین قرار گیرد.
دست تان را به گونه ای نگه دارید که بازوی تان هم سطح با قلب قرار گیرد. آستین خود را بالا بزنید تا بازو کاملاَ نمایان شود. مطمئن شوید که آستین جمع نشده و به بازویتان فشار نمی آورد. اگر چنین است، بازویتان را از آستین بیرون آورده یا پیراهن را به طور کامل درآورید.
شما یا ارائه دهنده خدمات درمانی، کاف (بازوبند) فشار خون را به طور محکم و مناسب دور بازوی بالایی تان می بندید. لبه پایینی کاف باید حدود ۲.۵ سانتی متر (۱ اینچ) بالاتر از چین آرنج قرار گیرد.
- کاف به سرعت باد می شود. این کار یا با فشردن پمپ دستی (پمپ لاستیکی) انجام می شود یا با فشار دادن دکمه ای روی دستگاهی که به کاف متصل است. در این مرحله، احساس سفتی و فشار در اطراف بازو خواهید داشت.
- سپس، شیر کاف کمی باز می شود تا فشار به آرامی کاهش یابد. این فرآیند در بیشتر دستگاه های خانگی به صورت خودکار انجام می شود.
- هنگامی که فشار کاهش می یابد، لحظه ای که برای اولین بار صدای ضربان خون شنیده می شود، عدد متناظر با آن ثبت می گردد. این عدد فشار سیستولیک (فشار بالا) است.
- با ادامه خروج و کاهش هوا، صداها به تدریج قطع می شوند. لحظه ای که صدا دیگر شنیده نمی شود، ثبت می شود. این عدد فشار دیاستولیک (فشار پایین) است.
اگر کاف خیلی آهسته باد شود یا فشار آن به اندازه کافی بالا نرود، ممکن است باعث خوانش نادرست و نتیجه اشتباه شود. اگر شیر (سوپاپ) را بیش از حد شل کنید، نمی توانید فشار خون را به درستی اندازه گیری کنید.
این فرآیند باید دو بار یا بیشتر انجام شود تا نتیجه دقیق تری به دست آید.
فشار خون در مطب پزشک چگونه اندازه گیری می شود؟
پزشک معمولاً از ابزارهای زیر برای اندازه گیری فشار خون استفاده می کند:
- یک کاف (بازوبند) که با هوا پر می شود،
- یک فشارسنج برای اندازه گیری فشار هوای داخل کاف،
- یک گوشی پزشکی برای شنیدن صدای جریان خون در شریان بازویی (شریان اصلی در قسمت بالایی بازو).
برای اندازه گیری فشار خون، کاف به دور بازوی عریان و در حالت کشیده، بسته می شود و سپس با هوا پر می شود تا زمانی که جریان خون در شریان بازویی متوقف شود. بعد، هوا به‌آرامی از کاف خارج می شود.
به محض این که خون دوباره شروع به جریان یافتن در بازو کند، صدایی شبیه کوبش از طریق گوشی شنیده می شود. این صدا ناشی از جریان ناگهانی خون و لرزش دیواره رگ هاست. فشار سیستولیک (عدد بالا) زمانی خوانده می شود که اولین صدا شنیده می شود. فشار دیاستولیک (عدد پایین) زمانی خوانده می شود که صدای کوبش متوقف می شود.
چرا در مطب پزشک فشار خون چند بار اندازه گیری می شود؟
یک بار بالا بودن فشار خون، لزوماً به این معنا نیست که شما همیشه فشار خون بالا دارید. برای مثال، بعضی افراد هنگام مراجعه به پزشک آن قدر مضطرب می شوند که فشار خونشان به طور موقت افزایش می یابد.
به همین دلیل، اندازه گیری دقیق فشار خون در مطب شامل مراحل زیر است:
- ابتدا چند دقیقه در حالت آرام می نشینید تا جریان خون شما کندتر شده و فشار خون تان به سطح طبیعی برسد.
- سپس فشار خون در بازوی شما ، سه بار اندازه گیری می شود.
- این اندازه گیری ها باید با فاصله دو دقیقه از یکدیگر انجام شوند.
هنگام اندازه گیری فشار خون برای اولین بار، منطقی است که فشار خون در هر دو بازو اندازه گیری شود، زیرا گاهی اوقات فشار خون تنها در یکی از بازوها بالا است. عدد بالاتر به عنوان فشار خون اصلی در نظر گرفته می شود. پس از آن، کافی است فشار خون تنها در بازویی که مقدار بالاتری داشته است، اندازه گیری شود.
اگر میزان فشار خون غیر طبیعی باشد، متخصصان توصیه می کنند که از اندازه گیری فشار خون به صورت ۲۴ ساعته برای تأیید تشخیص استفاده شود.
اندازه گیری فشار خون به صورت سیار چیست؟
اندازه گیری فشار خون به صورت سیار، شامل بستن یک کاف فشار خون به بازو برای مدت ۲۴ ساعت است. این کاف به یک دستگاه کوچک و قابل حمل متصل می شود که به طور خودکار هر ۱۵ تا ۳۰ دقیقه فشار خون را اندازه گیری کرده و نتایج را ثبت می کند. با این روش می توان متوجه شد که فشار خون در طول روز چقدر تغییر می کند یا این که آیا در طول شب هم بالا می ماند یا نه.
در این ۲۴ ساعت، شما می توانید تمام فعالیت های معمول روزانه خود را انجام دهید. اگر در ساعاتی خاص فعالیت بدنی بیشتری دارید، می توانید آن را در یک دفترچه یادداشت کنید تا پزشک هنگام بررسی نتایج، دید بهتری نسبت به شرایط شما داشته باشد. در این نوع اندازه گیری، مقادیری بالاتر از ۱۳۵ روی ۸۵ میلی متر جیوه، بالا در نظر گرفته می شوند.
روش جایگزین دیگر، اندازه گیری فشار خون در خانه است؛ به صورتی که فشار خون را به مدت ۷ روز، روزی دو بار (صبح و شب) اندازه گیری و ثبت کنید. پس از پایان هفته، میانگین این اندازه گیری ها محاسبه می شود. در این حالت نیز، میانگینی بالاتر از ۱۳۵ روی ۸۵ میلی متر جیوه به عنوان فشار خون بالا در نظر گرفته می شود.
چه دستگاه هایی برای اندازه گیری فشار خون در خانه مناسب هستند؟
دستگاه های الکترونیکی برای پایش فشار خون در خانه مناسب هستند. این دستگاه ها معمولاً روی بازو بسته می شوند، اما برخی از آن ها را می توان روی مچ دست نیز بست. برای استفاده، کافی است با فشار دادن یک دکمه، دستگاه را فعال کنید. هنگام استفاده از دستگاه های مچی، باید دست هم سطح با قلب نگه داشته شود؛ در غیر این صورت، نتایج ممکن است نادرست باشند.
دستگاه های دیجیتال گاهی ممکن است دقت کافی نداشته باشند، به ویژه در افرادی که دچار اختلال در ریتم قلب هستند یا به دلیل تصلب شرایین (سخت شدن رگ ها) مشکلات عروقی دارند. در آلمان، انجمن فشار خون بالا، دستگاه های خانگی را از نظر دقت بررسی و تأیید کرده و فهرستی از دستگاه های قابل اعتماد منتشر می نماید.
اگر برای شما فشار خون بالا تشخیص داده شده باشد، شرکت های بیمه درمانی در آلمان بخشی از هزینه خرید دستگاه را پوشش می دهند. برای این کار به نسخه پزشک نیاز دارید که می‌توانید آن را در فروشگاه های تجهیزات پزشکی ارائه دهید.
چگونه فشار خون را در خانه اندازه گیری کنیم؟
برای اندازه گیری فشار خون در قسمت بازو، مراحل زیر را دنبال کنید:
- صاف بنشینید و پاهایتان را شُل روی زمین قرار دهید.
- آستین خود را بالا بزنید و کاف (بازوبند) را روی بازوی عریان ببندید، طوری که فقط بتوانید دو انگشت (اشاره و میانی) را بین کاف و بازو قرار دهید. کاف باید ۲ تا ۳ سانتی متر بالاتر از آرنج قرار بگیرد.
- بازوی خود را روی میز قرار دهید به طوری‌که هم سطح با قلب باشد.
- پنج دقیقه آرام بنشینید و بدن خود را در حالت استراحت قرار دهید.
- در حالی که آرام نشسته اید، اندازه گیری را آغاز کنید. عادی نفس بکشید و صحبت نکنید.
- دو بار پشت سر هم فشار خون تان را اندازه بگیرید (با فاصله یک تا دو دقیقه ای از یکدیگر).
- بهتر است فشار خون را صبح و عصر اندازه بگیرید.
- تمام نتایج را یادداشت کنید.
در آلمان و برخی کشورها، افراد مبتلا به فشار خون بالا می توانند در دوره های آموزشی بیماران شرکت کنند که در آن ها موضوعاتی مانند نحوه صحیح اندازه گیری فشار خون آموزش داده می شود. همچنین در قالب برنامه های مدیریت بیماری (DMP) ویژه افرادی که دچار تنگی عروق کرونر قلب (CAD) هستند، بیمه های درمانی خدمات بیشتری از جمله آموزش بیماران در مورد فشار خون بالا ارائه می دهند. برخی مطب های پزشکی این دوره ها را برگزار می کنند.
چگونه برای اندازه گیری فشار خون آماده شویم؟
قبل از این که فشار خون خود را اندازه گیری کنید:
- حداقل ۵ دقیقه (و ترجیحاً ۱۰ دقیقه) قبل از انجام آن استراحت کنید.
- زمانی که تحت استرس هستید، در ۳۰ دقیقه گذشته کافئین یا دخانیات مصرف کرده اید، به تازگی ورزش کرده اید، فشار خون خود را اندازه نگیرید.
در هر نوبت نشستن، ۲ یا ۳ بار فشار خون خود را اندازه گیری کنید. بین هر اندازه گیری یک دقیقه فاصله بگذارید. در طول این مدت در حالت نشسته بمانید. زمانی که فشار خون خود را در خانه اندازه گیری می کنید، زمان هر اندازه گیری را یادداشت کنید. ممکن است پزشک شما پیشنهاد کند که در زمان های مشخصی از روز، این کار را انجام دهید.
- یک روش معمول این است که فشار خون خود را قبل از صبحانه و قبل از شام، به مدت ۵ روز اندازه بگیرید.
- این کار حداقل ۱۰ اندازه گیری به شما می دهد و به پزشک کمک می کند تا تصمیمات بهتری درباره درمان فشار خون شما بگیرد.
احساسی که هنگام انجام آزمایش خواهید داشت
زمانی که کاف (بازوبند) فشار خون تا بالاترین حد خود باد می شود، ممکن است احساس ناراحتی خفیفی داشته باشید.
چند وقت یک بار باید فشار خون خود را اندازه گیری کنید؟
هیچ توصیه عمومی برای این که چند بار باید فشار خون خود را در خانه اندازه گیری کنید وجود ندارد. برخی افراد فشار خون خود را دو بار در هفته یا در هفته اول هر ماه اندازه گیری می کنند. بهترین کار این است که با پزشک خود مشورت کنید تا بدانید کدام روش برای وضعیت شما مناسب تر است.
اندازه گیری های بیشتر معمولاً زمانی توصیه می شود که درمان شما تغییر کند – مثلاً وقتی که شروع به مصرف داروی جدید با دوز متفاوت می کنید. اگر فشار خون شما برای مدت طولانی ثابت باشد، اندازه گیری های کمتر کافی است.
قبل از مراجعه به پزشک، کارشناسان توصیه می کنند که به مدت یک هفته هر روز فشار خون خود را اندازه گیری کرده و نتایج را به پزشک خود نشان دهید.
اگر فشار خونتان هنگام اندازه گیری خیلی بالا باشد، چه کاری باید انجام دهید؟
اگر مقدار فشار خون سیستولیک بیشتر از ۱۸۰ میلی متر جیوه و دیاستولیک بیشتر از ۱۱۰ میلی متر جیوه باشد، به آن بحران پرفشاری خون گفته می شود. این وضعیت می تواند مشکلاتی مانند قرمزی صورت، سردرد یا سرگیجه ایجاد کند، که معمولاً این علائم ناشی از چیزهای دیگری است.
اگر فشار خون فقط به طور موقت بالا باشد، معمولاً جای نگرانی نیست. کارشناسان توصیه می کنند که استراحت کنید و ۳۰ دقیقه بعد دوباره فشار خون خود را اندازه گیری کنید.
اگر علائم اضطراری مانند حمله قلبی یا سکته مغزی بروز کرد، باید دراز بکشید و فوراً با اورژانس تماس بگیرید، این علائم شامل موارد زیر می باشند:
- مشکلات تنفسی
- احساس فشار در قفسه سینه
- فلج
- مشکلات بینایی یا گفتار
- تشنج
- گیجی
اگر باردار هستید و دچار بحران پر فشاری خون شده اید، مهم است که فوراً به پزشک مراجعه کنید. این وضعیت می تواند نشانه ای از اختلالات مربوط به بارداری مانند تشنج بارداری باشد، که ممکن است برای شما و جنین خطرناک باشد.
چرا انجام آزمایش فشار خون ضروروت دارد؟
فشار خون بالا معمولاً هیچ علامتی ندارد (مگر در شرایط نادر و شدید)، بنابراین ممکن است شما متوجه وجود این مشکل در خود نباشید. فشار خون بالا اغلب در جریان مراجعه به پزشک برای موضوعی دیگر، مانند یک معاینه فیزیکی معمول، تشخیص داده می شود.
تشخیص و درمان زودهنگام فشار خون بالا می تواند از بروز بیماری های قلبی، سکته مغزی، مشکلات چشمی یا بیماری مزمن کلیه جلوگیری کند.
تمام بزرگسالان ۱۸ سال به بالا باید فشار خون خود را به طور منظم اندازه گیری کنند:
- یکبار در سال برای بزرگسالان ۴۰ سال به بالا
- یکبار در سال برای افرادی که در معرض خطر بیشتری برای فشار خون بالا هستند، از جمله افرادی که اضافه وزن یا چاقی دارند، آفریقایی-آمریکایی هستند و یا افرادی که فشار خون آن ها بالاتر از 80/120 میلی متر جیوه است.
- هر ۳ تا ۵ سال یک بار برای بزرگسالان ۱۸ تا ۳۹ سال، که فشار خون آن ها پایین تر از 80/120 میلی متر جیوه است و عوامل خطر دیگری ندارند.
پزشک ممکن است بر اساس سطح فشار خون و شرایط دیگر سلامت شما، توصیه کند که فشار خون خود را به طور مکرر بررسی کنید.
تفسیر نتایج آزمایش فشار خون
نتایج نرمال آزمایش فشار خون
معمولاً نتایج اندازه گیری فشار خون به صورت دو عدد ارائه می شود. به عنوان مثال، پزشک ممکن است بگوید که فشار خون شما 120 روی 80 است که به صورت 80/120 میلی متر جیوه نوشته می شود. یکی از این دو عدد یا هر دو ممکن است بالا باشند.
فشار خون نرمال زمانی است که عدد بالایی (فشار خون سیستولیک) کمتر از 120 و عدد پایینی (فشار خون دیاستولیک) کمتر از 80 باشد. (که به صورت 80/120 میلی متر جیوه نوشته می شود)
نتایج غیرنرمال چه معنایی دارند؟
اگر فشار خون سیستولیک شما بین 120 تا 129 و فشار خون دیاستولیک شما کمتر از 80 باشد، شما فشار خون بالا در حد افزایش یافته (Elevated) دارید.
- پزشک شما تغییراتی در سبک زندگی تان برای کاهش فشار خون به محدوده نرمال توصیه خواهد کرد.
- در این مرحله معمولاً از داروها استفاده نمی شود.
اگر فشار خون شما 80/130 یا بالاتر ولی کمتر از 90/140 میلی متر جیوه باشد، شما فشار خون بالای مرحله ۱ دارید. هنگام انتخاب بهترین درمان، شما و پزشک تان باید موارد زیر را در نظر بگیرید:
- اگر بیماری یا عوامل خطر دیگری نداشته باشید، پزشک ممکن است تغییراتی را در سبک زندگی شما توصیه کرده و اندازه گیری های فشار خون را پس از چند ماه تکرار کند.
- اگر فشار خون شما همچنان 80/130 یا بالاتر ولی کمتر از 90/140 میلی متر جیوه باشد، پزشک ممکن است داروهایی را برای درمان فشار خون بالای شما توصیه کند.
- اگر بیماری های دیگر یا عوامل خطر برای بیماری قلبی دارید، پزشک شما ممکن است بیشتر تمایل داشته باشد که داروهای فشار خون بالا را توصیه کرده و تغییراتی را در سبک زندگی تان اعمال کند.
اگر فشار خون شما 90/140 میلی متر جیوه یا بالاتر باشد، شما فشار خون بالای مرحله ۲ دارید. پزشک شما به احتمال زیاد توصیه خواهد کرد که مصرف دارو را شروع کرده و تغییراتی را در سبک زندگی خود انجام دهید.
بیشتر اوقات، فشار خون بالا علائمی ایجاد نمی کند.
فشار خون بالا از چه سطحی شروع می شود؟
در بزرگسالان، فشار خون زمانی طبیعی در نظر گرفته می شود که مقدار سیستولیک کمتر از ۱۴۰ میلی متر جیوه و مقدار دیاستولیک کمتر از ۹۰ میلی متر جیوه باشد. در فشار خون بالا، حداقل یکی از این دو عدد (سیستولیک یا دیاستولیک) بالاست. اصطلاح پزشکی برای فشار خون بالا، پُرفشاری خون (Hypertension) است.
بسیاری از افراد به طور مداوم فشار خون بالا دارند. اگر شما یا پزشکتان گمان می کنید که فشار خون بالایی دارید، مهم است که فشار خونتان به طور منظم اندازه گیری شود. اگر چند بار فشار خونتان بیش از حد بالا باشد، راهکارهای مختلفی برای کاهش آن وجود دارد، مانند ایجاد تغییر در سبک زندگی یا مصرف دارو. این اقدامات می توانند خطر عوارضی مانند سکته مغزی یا حمله قلبی را کاهش دهند.
ملاحظات در انجام آزمایش فشار خون
طبیعی است که فشار خون شما در زمان های مختلف روز متفاوت باشد:
- معمولاً فشار خون شما زمانی که در محل کار هستید، بالاتر است.
- زمانی که در خانه هستید، کمی کاهش می یابد.
- معمولاً پایین ترین مقدار فشار خون شما زمانی است که در حال خوابیدن هستید.
- طبیعی است که فشار خون شما به طور ناگهانی هنگام بیدار شدن افزایش یابد. در افرادی که فشار خون بسیار بالا دارند، این زمان، زمانی است که بیشترین خطر حمله قلبی و سکته مغزی را دارند.
اندازه گیری های فشار خون که در خانه گرفته می شوند معمولاً ارزیابی بهتری از فشار خون فعلی شما نسبت به اندازه گیری هایی هستند که در دفتر پزشک انجام می شوند.
- اطمینان حاصل کنید که دستگاه اندازه گیری فشار خون خانگی شما دقیق است.
- از پزشک خود بخواهید که اندازه گیری های خانگی شما را با اندازه گیری هایی که در مطبش انجام می دهد، مقایسه کند.
بسیاری از افراد در دفتر پزشک عصبی می شوند و فشار خون بالاتری نسبت به زمانی که در خانه هستند، دارند. به این حالت فشار خون روپوش سفید (white coat hypertension) گفته می شود. اندازه گیری های فشار خون خانگی می توانند به شناسایی این مشکل کمک کنند.
ثبت ديدگاه